Zbiory archiwalne i ich nazwy | 29.10.2021
Materiały archiwalne wytworzone i zgromadzone w wyniku działalności jednego odrębnego aktotwórcy noszą nazwę zespołu archiwalnego lub zbioru archiwalnego. Zespół archiwalny to materiały archiwalne wytworzone w wyniku działalności kancelaryjnej aktotwórcy, a zatem tworzą je dokumenty powiązane ze sobą wspólnym pochodzeniem (związane genetycznie).
Zbiór archiwalny to z kolei dokumentacja zgromadzona przez instytucję lub osobę fizyczną pod określonym kątem widzenia. Tak więc zbiory archiwalne to archiwalia niepowiązane wspólnym pochodzeniem kancelaryjnym, ale pogrupowane na zasadach kryteriów pochodzenia, treści lub zainteresowań twórcy zbioru.
Zbiory archiwalne noszą zazwyczaj trzy rodzaje nazw:
Spuścizny
Zbiory
Kolekcje
Spuścizna jest zbiorem stworzonym przez osobę fizyczną w toku oraz w związku z jej życiem i działalnością. Zwykle dotyczy naukowców, artystów, działaczy kultury. Czyli spuścizną może być np. materiał archiwalny przekazany przez potomków (lub samego twórcę zbioru) np. profesora, literata, muzyka itp., zgromadzony w związku i w trakcie jego życia zawodowego.
Trudniej odróżnić zbiór od kolekcji: Zbiór to pojęcie szersze, zawierające w sobie zarówno książki, archiwalia, dzieła sztuki, jak i spuścizny prywatne – ogólnie przedmioty, którym przypisujemy szczególną wartość. Kolekcja oraz bliskie jej słowa „kolekcjoner”, „kolekcjonerstwo” to pojęcia węższe
Kolekcjonowanie to świadome gromadzenie materiałów archiwalnych o ściśle ustalonym zakresie merytorycznym, chronologicznym lub topograficznym. Kolekcjoner zwykle opanowuje precyzyjną znajomość wybranego pola, dba o jednorodność kolekcji i jej możliwie najlepszy poziom, otacza swą kolekcję wszechstronną opieką i badaniem z reguły udostępnia ją nauce i zainteresowanym, dąży do zachowania jej w całości i przekazania potomnym. Z kolei zbiór to raczej archiwalny miszmasz – dokumenty bardziej różnorodne, zwykle bez prób archiwalnego układu.
Nazwa zbioru powinna uwzględniać twórcę zbioru i istotę zbioru. Przykłady z zasobu Archiwum Państwowego w Siedlcach:
Bibliografia:
Kamila Kłudkiewicz, Kolekcja / zbiór / spuścizna – rozumienie pojęć, http://cennebezcenne.pl/wp-content/uploads/2019/12/2019-3-4-KLUDKIEWICZ.pdf (dostęp: 22.09.2021).
Metodyka pracy archiwalnej, red. S. Nawrocki, S. Sierpowski, Poznań 1995.
Poradnik dla archiwisty instytucji polskiej na obczyźnie, red. Jacek Krochmal, Warszawa 2006, https://www.archiwa.gov.pl/files/poradnik_dla_archiwisty.pdf
