Od satyry do czołgów na ulicach
Zanim władze PRL wyprowadziły żołnierzy z koszar w celu spacyfikowania Karnawału Solidarności 13 grudnia 1981 roku, zastosowali przeciwko niemu szeroką gamę działań propagandowych, a wśród nich również satyrę. Komuniści narzucili podległym sobie twórcom rysunku satyrycznego swoistą konwencję, która ukształtowała się jeszcze w okresie stalinizmu. Był to określony kod symboli i znaków, którymi posługiwano się właściwie do końca PRL. Karykatura miała być ideologiczną bronią, która nie tylko reaguje na polityczne posunięcia przeciwnika politycznego, ale też demaskuje jego cele, co oznacza, że nie tyle powinna wzbudzać śmiech, ale wręcz gniew i nienawiść do wroga. Narzędzie to wykorzystywano zatem masowo również w latach 1980-1981. Od początku istnienia opozycji demokratycznej oraz Solidarności komunistyczne władze starały się na wszelkie sposoby zniechęcać Polaków tak do angażowania się w działalność związku, jak i do związkowców, a antysolidarnościowa propaganda przybierała na sile wraz z aktywniejszymi przejawami działań. Postaci na antysolidarnościowych rysunkach mają cechy archetypiczne, które pozwalają na bezbłędne rozumienie wymowy grafik. Mamy tu zatem archetyp przedstawiciela klasy robotniczej – człowieka w stroju roboczym, w czapce z daszkiem, z narzędziami pracy w rękach. Jest ekstremista, burzyciel porządku i spokoju – to postać w marynarce, swetrze, zazwyczaj brodacz, co nawiązuje do ówczesnej mody panującej wśród opozycjonistów. Widzimy też jego zaplecze – państwa zachodnie na czele ze Stanami Zjednoczonymi oraz ekspozytury wrogiej propagandy w postaci stacji radiowych Głos Ameryki, Radio Wolna Europa czy BBC. Działacze Solidarności to zazwyczaj ubrani w garnitury związkowcy siedzący za biurkiem, zaś członkowie – dobrze odżywieni robotnicy w nie pasujących ubraniach roboczych.
Syntezę działań komunistów wobec NSZZ "Solidarność" zainteresowani znajdą w moim nowo opublikowanym artykule:
