Jeden, by wszystkie zgromadzić

Chorążyczewski, Rosa, Piasek, Wiśniewska-Drewniak, Ciechanowski, Bewicz, Siuda – oto sprawcy tekstów zebranych w monografii wieloautorskiej Archiwum. Archiwistyka. Kultura, która właśnie ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Przyznam, że podoba mi się zamysł tego wydawnictwa. Któreż bowiem środowisko włożyło więcej wysiłku intelektualnego w nazwanie i omówienie nowych zjawisk w dziedzinie archiwistyki, związanych z postmodernistycznymi przemianami w łonie humanistyki, jak nie toruński ośrodek archiwalny? Problemy postrzegania archiwum jako fenomenu kulturowego, zaś archiwistyki jako dyscypliny naukowej zajmującej się nim od wielu lat, są terenem badawczym eksplorowanym przez prof. Waldemara Chorążyczewskiego i jego uczniów. Ich wpływ na pewien szczególny nurt w badaniach archiwalnych prowadzonych w Polsce, a także poza jej granicami, jest niezaprzeczalny. Antologia, będąca wyborem dzieł kilku autorów, dokonanym pod kątem postmodernistycznego zwrotu archiwalnego, podsumowująca i zbierająca w jedną publikację rozproszone studia, jawi się tutaj jakże potrzebną.

Zaproponowana struktura książki jest przemyślana i optymalna. Sześć części poświęconych zostało kolejno: archiwalnej drodze ku spojrzeniu antropologicznemu, antropologii kulturowej w archiwistyce, egodokumentom, praktycznym przejawom postmodernizmu w archiwistyce i problemom takim jak indywidualność w strukturze zasobu, człowiek w „oceanie internetowym” czy wreszcie fenomen archiwów społecznych. Kolejny blok tekstów dotyka relacji na linii archiwa a pamięć, by następnie wyprowadzić czytelnika z interioru archiwistyki ku jej pograniczom, a może wręcz ku „nowej archiwistyce”. Wszystkie części i składające się na nie teksty są intelektualnym wyzwaniem, a operując w obszarze archiwozofii stają się bezcennym materiałem dla pozostałych dyscyplin nauki o archiwach.

Jak sam tytuł pracy wskazuje, jest ona wyborem tekstów, często wcześniej wygłoszonych i przedyskutowanych w formule konferencyjnej, które zaistniały już w literaturze archiwistycznej. Jednak w tym przypadku nie stanowi to zarzutu. Antologia, będąca wyborem dzieł kilku autorów, dokonanym pod kątem postmodernistycznego zwrotu archiwalnego, podsumowująca i zbierająca w jedną publikację rozproszone studia, jawi się tutaj jakże potrzebną. Zebrane w jeden tom, „by wszystkimi rządzić, jeden, by wszystkie odnaleźć, jeden, by wszystkie zgromadzić”, stanowi książka zupełnie nową, wyrazistą jakość podsumowującą kilkanaście lat badań środowiska. W tym sensie nadaje im również nowe ujęcie zagadnienia, nie tylko prezentując wybrzmiałe w różnych miejscach i czasie tezy badaczy toruńskich, ale łącząc je wysyła nowy, kompletny przekaz dotyczący wielu problemów archiwistycznych mutującego już w nowe zjawisko czasu „postmodernistycznej rewolucji”.

Archiwum. Archiwistyka. Kultura, red. W. Chorążyczewski, W. Piasek, A. Rosa, Toruń 2020, ss. 329.