Archiwiści vs. służby. Pierwsza próba odczynienia uroku „archiwów wyodrębnionych” | 21.07.2023

„Archiwa wyodrębnione” istnieją w Polsce od 1944 r., choć sam termin został usankcjonowany dopiero w obowiązującej do dziś ustawie z 1983 r. Są to archiwa w podmiotach wytwarzających państwowy zasób archiwalny, ale wyłączone spod nadzoru organu zarządzającego polityką archiwalną. To sprawia, że są one w państwie demokratycznym reliktami okresu komunistycznego. Pierwsze skrzypce w straży broniącej tego stanu rzeczy wydaje się grać głównie resort odpowiadający za sprawy wewnętrzne.

Nie oznacza to, że polscy archiwiści nie podejmowali wysiłków w kwestii archiwalnego unormowania tej sytuacji zgodnie z kulturą kręgu cywilizacji łacińskiej. Ostatnia, która odbyła się w 1995 r., została storpedowana. Jednak pierwsze starcie Archiwów Państwowych z MSW w sprawie objęcia nadzorem archiwalnym całego państwowego zasobu archiwalnego wytwarzanego na terenie kraju podjęto jeszcze w PRL. Pretekstem do tego stały się prace koncepcyjne nad ustawą o archiwach i materiałach archiwalnych z lat 1970-1971. Racje i argumenty archiwistów, które były podstawą dla projektu zmian prawodawstwa w tym zakresie, oraz przebieg procesu legislacyjnego zakończonego fiaskiem przedstawiam w artykule opublikowanym właśnie na łamach lubelskiego czasopisma „Res Historica”. Zapraszam do lektury: https://journals.umcs.pl/rh/article/view/14122