Rada Narodowa oraz Urząd Miasta i Gminy w Łosicach z lat 1973-1990 – dzieje ustrojowe aktotwórców i

W 1944 r. podział administracyjny Polski został oparty na strukturze z 1933 r. W nawiązaniu do konstytucji marcowej z 1921 roku, ale także wzorów sowieckich, tymczasowymi organami ustawodawczymi i samorządowymi władzy ustanowiono rady narodowe [1]. Na mocy dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 21 sierpnia 1944 r. terenowymi organami administracji rządowej ogólnej (zespolonej) byli w województwach wojewodowie, w powiatach – starostowie, w większych miastach – prezydenci, w mniejszych – burmistrzowie, a w gminach – wójtowie [2]. Równolegle na strukturę organów administracji terenowej nałożono system terenowych organów przedstawicielskich, które połączone były w jednolitą całość z Krajową Radą Narodową na czele. KRN podlegały terenowe rady narodowe (wojewódzkie, powiatowe, gminne) oraz ich prezydia, które stanowić miały organy uchwałodawcze samorządu terytorialnego. Organami wykonawczymi miały być wydziały wojewódzkie, wydziały powiatowe oraz zarządy gmin. Ten niewątpliwy dualizm władzy spowodował wkrótce przekształcenie się rad narodowych w organy planowania działalności publicznej oraz organy kontroli rządowych i samorządowych instytucji wykonawczych, co dało im większą samodzielność i rozleglejszy zakres działania [3].

W związku ze wzmożeniem sowietyzacji kraju od 1948 r. również w administracji terytorialnej zaczęto wprowadzać tzw. centralizm demokratyczny, ten sam, na którym opierały się zasady funkcjonowania partii komunistycznej. Oznaczało to dążenie do marginalizacji samorządu, jako struktury pozostającej poza sferą wpływów władzy państwowej. Ustawa z 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej zlikwidowała samorząd terytorialny i organy administracji ogólnej zespolonej (wojewodów, starostów, wójtów, wydziały wojewódzkie i powiatowe). Ich kompetencje zostały przejęte przez zreorganizowane rady narodowe i ich prezydia, które stały się terenowymi jednolitymi organami władzy państwowej z Radą Państwa na czele [4]. Działalność rad narodowych oparta była na zasadzie podwójnego podporządkowania: poziomego – organy wykonawcze (prezydia) podlegały radom, i pionowego – organy szczebla niższego organom szczebla wyższego [5].

W 1954 r. zniesiono istniejące od 1944 r. jednostki podziału terytorialnego terenów wiejskich: gromady starego typu i gminy, jako zbyt duże, tworząc w ich miejsce nowe, trzykrotnie mniejsze gromady. Nowymi organami stały się gromadzkie rady narodowe [6]. Ta struktura terytorialna utrzymała się [7] do reformy z 1973 r. [8], kiedy to ponownie utworzono gminy i na nowo określono pozycję rad narodowych.

Organem władzy państwowej i podstawowym organem samorządu społecznego w gminie od 1 stycznia 1973 r. była gminna rada narodowa dla gminy lub wspólna dla miasta i pobliskiej gminy, natomiast jednoosobowy organ administracji państwowej i organ wykonawczy tejże rady stanowił naczelnik gminy lub miasta i gminy. System ten oparty był na ustawie z 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych z 25 stycznia 1958 r., która zmieniła ustrój administracji ogólnej państwa szczebla podstawowego, likwidowała gromady i wprowadzała nowy podział administracyjny kraju z gminami jako najmniejszym jego elementem [9]. Gmina dzieliła się na sołectwa, które miały prawo wyboru kandydatów na radnych gminnej rady narodowej. Na ich czele stali sołtysi i podsołtysi, wybierani na zebraniach wiejskich [10]. W zakresie zadań gminnych rad narodowych znajdowało się: ustalanie kierunków rozwoju gminy, piecza nad gospodarką, organizacja działalności społecznej i kulturalnej, kontrola jednostek państwowych, spółdzielczych i organizacji społecznych, uchwalanie programów realizacji wniosków wyborców, wieloletnich i rocznych planów społeczno-gospodarczych, budżetów gminy, ustalanie wysokości podatków i opłat terenowych, wysokości i przeznaczenia funduszu gminnego, planów gospodarowania mieniem gminnym. Ponadto GRN wyznaczała zadania związane z utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa publicznego, rozwojem kultury i oświaty [11].

Wojewódzka Rada Narodowa w Warszawie uchwałą nr XX/93/72 z dnia 1 grudnia 1972 r. na terenie powiatu łosickiego powołała do istnienia jednostkę administracyjną: Miasto i Gmina Łosice, w której granicach znalazło się miasto Łosice oraz następujące sołectwa: Biernaty Średnie, Biernaty Stare, Chotycze, Chotycze Kolonia, Czuchleby, Dzięcioły, Jeziory, Łuzki, Meszki, Niemojki, Nowosielec, Patków, Rudnik, Świniarów, Toporów, Woźniki, Zakrze [12]. W wyniku ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa z 1975 r. [13] oraz rozporządzenia w sprawie określenia miast i gmin wchodzących w skład województw [14], miasto i gmina Łosice weszła w skład nowo powstałego województwa bialskopodlaskiego. W latach 1973-1990 zasięg terytorialny gminy Łosice nie ulegał zmianom. Zajmowały powierzchnię 771.515 ha, a w 1974 r. zamieszkiwało je 22.581 mieszkańców [15].

Rada Narodowa Miasta i Gminy w Łosicach liczyła 50 radnych [16], wybranych podczas czterech kadencje w wyborach powszechnych: 9 grudnia 1973 r., 5 lutego 1978 r., 17 czerwca 1984 r. oraz 19 czerwca 1988 r. Kadencję rad wybranych w 1978 r. przedłużono do 1984 r. w związku z wprowadzeniem stanu wojennego [17]. Ostatnią natomiast skrócono o połowę w związku z utworzeniem samorządu terytorialnego [18]. Liczba radnych w poszczególnych radach zależała od ilości mieszkańców w gminie i była ustalona przed każdymi wyborami przez wojewódzką radę narodową.

Rady narodowe jako organy przedstawicielskie wykonywały swoje zadania na sesjach, przy pomocy prezydium i komisji oraz przez działalność radnych w terenie. Na sesjach zwyczajnych, które odbywały się zgodnie z ustalonymi przez radę planami pracy, rozpatrywały sprawy mające znaczenie dla danego terenu, a przede wszystkim uchwalały plany społeczno-gospodarcze rozwoju gminy i budżet oraz rozpatrywały sprawozdania z ich wykonania, a także wydawały lokalne przepisy prawne. Rady narodowe oceniały działalność terenowych organów administracji państwowej i jednostek gospodarczych na terenie gminy. Były zobowiązane do rozpatrywania postulatów i wniosków wyborców. Radni wybierali ze swojego grona przewodniczącego i jego zastępcę oraz przewodniczących stałych komisji, osoby te stanowiły prezydium gminnej rady narodowej. Prezydium reprezentowało radę na zewnątrz i organizowało jej pracę, natomiast przewodniczący zwoływał sesje rady i posiedzenia prezydium, przewodniczył obradom oraz wykonywał czynności powierzone mu przez prezydium [19].

Do 1990 r. liczba radnych Rady Narodowej Miasta i Gminy w Łosicach nie uległa zmianie. Przewodniczącymi Rady byli kolejno: Zygmunt Nowaczek (od 03.01.1973 r.), Mieczysław Szczeciński (od 29.12.1973 r.), Jan Pietras (31.01.1977 r.), Marcin Kwiatek (od 11.02.1981 r.), Michał Kuźniak (od 1.07.1988 r.) [20].

Dla poszczególnych dziedzin działalności rady powoływały podległe sobie komisje i ustalały ich skład osobowy. Do 1984 r. w gminnych radach narodowych powoływano najwyżej cztery komisje stałe. Komisje liczyły nie mniej niż 8 członków, przy czym maksymalnie połowę jej członków mogły stanowić osoby niebędące radnymi. Rada Narodowa Miasta i Gminy w Łosicach na posiedzeniu sesji 22 grudnia 1973 r. uchwaliła regulamin Rady Narodowej. Zgodnie z regulaminem powołano 5 komisji stałych: Komisję Rozwoju Gospodarczego i Zaopatrzenia, Komisję Rolnictwa, Komisję Oświaty, Kultury i Spraw Socjalnych, Komisja Ładu i Porządku Publicznego, Komisję Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska [21] (nazwy komisji uległy zmianom). Zgodnie z postanowieniami nowej ustawy o radach narodowych z 20 lipca 1983 r. w 1984 r. Rada Narodowa Miasta i Gminy w Łosicach powołała Komisję ds. Samorządu [22]. Do końca działalności Rady funkcjonowało sześć komisji stałych.

Organami samorządu mieszkańców wsi na terenie gmin były zebrania wiejskie, rada sołecka, sołtys i podsołtysi. Zebrania wiejskie reprezentowały interesy mieszkańców poszczególnych sołectw wobec rady narodowej, naczelnika gminy oraz organizacji działających na wsi. Zwoływał je, otwierał i przewodniczył im sołtys. Na zebraniu wiejskim poruszano przede wszystkim sprawy wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju gminy, warunków społeczno-gospodarczych, produkcji rolnej, funkcjonowania urządzeń komunalnych, zaopatrzenia w wodę, bezpieczeństwa i porządku publicznego, podejmowania i realizacji czynów społecznych, ochrony przeciw pożarowej.

Mieszkańcy sołectwa wybierali ze swojego grona sołtysa, którego kadencja upływała wraz z końcem kadencji rady narodowej. Sołtys działał stosownie do wskazań zebrania wiejskiego, rady narodowej i naczelnika gminy. Reprezentował mieszkańców sołectwa wobec rady narodowej i naczelnika gminy oraz brał udział w naradach sołtysów zwoływanych przez naczelnika gminy [23]. Ustawa z 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego włączała samorząd mieszkańców w struktury samorządu terytorialnego. Podstawą działalności sołectw był statut uchwalany na ogólnym zebraniu mieszkańców lub konferencji delegatów i zatwierdzany przez gminną radę narodową. Sołectwa posiadały własne środki finansowe [24].

Jednoosobowym organem administracji i wykonawczym na terenie gminy był Naczelnik Miasta i Gminy. Naczelnika powoływał na czas nieokreślony przewodniczący prezydium wojewódzkiej rady narodowej na wniosek powiatowej rady narodowej, zaopiniowany przez gminną radę narodową. Naczelnik gminy czuwał nad realizacją zadań państwowych na terenie gminy, szczególnie realizacją planów społeczno-gospodarczych, oraz realizował działania ustalone przez GRN [25].

Naczelnik gminy wykonywał swoje funkcje przy pomocy, podległego mu, urzędu gminy oraz kierowników jednostek podporządkowanych gminnej radzie narodowej. W skład urzędu gminy wchodziły: a) biuro urzędu gminy, b) gminna służba rolna, c) urząd stanu cywilnego. Biuro urzędu gminy miało zadanie obsługi biurokratycznej gminnej rady narodowej, jej prezydium i komisji, wykonywało zadania zlecone przez naczelnika gminy w zakresie gospodarki i administracji gminy. Jego pracą kierował sekretarz biura odpowiedzialny przed naczelnikiem za wykonywanie zadań biura, prawidłową organizację pracy, przestrzeganie przepisów, porządku i dyscypliny pracy oraz załatwianie spraw. On też zastępował naczelnika w przypadku niemożności pełnienia przezeń obowiązków.

Gminna służba rolna zajmowała się organizacją wykonania planów społeczno-gospodarczych w zakresie produkcji rolnej, koordynowała doradztwo rolnicze, organizowała wykorzystanie środków produkcji i właściwe zagospodarowanie ziemi, współpracowała z instytucjami i organizacjami w rolniczymi [26]. Teren gminy stanowił również okręg urzędu stanu cywilnego, który podporządkowany był naczelnikowi gminy. Tabela stanowisk urzędu gminy przewidywała etaty: naczelnika gminy, sekretarza biura, inspektora ds. budownictwa, kierownika urzędu stanu cywilnego, głównego księgowego, referentów, stażystów oraz woźnego [27]. W 1979 r. w biurach urzędów gmin powołano referaty z minimalnie 3-osobową obsadą, wśród których znajdowały się: a) referaty gospodarki terenowej i komunikacji, b) referaty kultury, kultury fizycznej i turystyki, c) referaty społeczno-administracyjne i ogólne, d) referaty planowania, budżetów i podatków oraz e) referaty rolnictwa, gospodarki żywnościowej, leśnictwa handlu i usług [28]. Podział urzędu gminy na biuro, gminną służbę rolną oraz USC zniesiono w 1983 r. Reorganizację struktury wewnętrznej urzędów gmin przeprowadzono na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 kwietnia 1984 r. [29] Zlikwidowano zapis o uzależnieniu ilości komórek organizacyjnych od liczby mieszkańców gminy, a w urzędzie gminy przewidziano funkcjonowanie referatów z zakresu: a) gospodarki komunalnej, nadzoru budowlanego i komunikacji, b) geodezji i gospodarki gruntami, c) handlu i usług, d) kultury i zatrudnienia, e) planowania i finansów, f) rolnictwa i gospodarki żywnościowej, g) społeczno-administracyjny, spraw obronnych i ogólny, h) zdrowia i opieki społecznej, a także i) urząd stanu cywilnego, oraz samodzielne stanowiska j) do obsługi rady narodowej, k) ds. oświaty i wychowania. [30]

Naczelnika gminy powoływał na czas nieokreślony przewodniczący prezydium wojewódzkiej rady narodowej na wniosek powiatowej rady narodowej, który dodatkowo powinien być zaopiniowany przez GRN. Po likwidacji powiatów w 1975 r. naczelników powoływali wojewodowie po zapoznaniu się z opiniami GRN [31]. Po raz kolejny tryb powoływania naczelników gmin zmieniła ustawa z 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego [32]. W myśl nowej wykładni kandydatów na naczelników zgłaszało prezydium GRN w uzgodnieniu z wojewodą, ostatecznego wyboru dokonywała GRN, a na stanowisko powoływał wojewoda.

Po reformie administracyjnej kraju w 1975 r., gdy gminy przejęły większość zadań zlikwidowanych powiatowych rad narodowych i naczelników powiatów, pozycja naczelnika gminy uległa znacznemu wzmocnieniu. Określono, że „naczelnicy gmin ponoszą odpowiedzialność za wszechstronny rozwój (...) gmin jako mikroorganizmów społeczno-gospodarczych, a szczególnie za rozwój rolnictwa i gospodarki żywnościowej, pełne i racjonalne wykorzystanie ziemi na cele produkcji rolniczej, efektywne gospodarowanie środkami produkcji oraz wykonywanie bieżących zadań produkcyjnych w rolnictwie, a także podnoszenie wiedzy i kwalifikacji rolników i pracowników rolnictwa oraz zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu usług produkcyjnych i socjalnych dla ludności wsi” [33].

Pierwszym Naczelnikiem Miasta i Gminy Łosice był Tadeusz Piekałkiewicz, po nim funkcję pełnili: Eugeniusz Tarasiuk, Stanisław Kucharuk, Henryk Sikora, Władysława Dziewińska, Jadwiga Kołodziejczuk [34].

System gminnych rad narodowych oraz organ administracji państwowej, jakim był naczelnik gminy, zostały zlikwidowane z dniem 30 kwietnia 1990 r. w oparciu o ustawy uchwalone przez Sejm kontraktowy 8 marca 1990 r. [35] Faktyczne zamknięcie ich działalności nastąpiło po ukonstytuowaniu się władz samorządowych wybranych w wyborach przeprowadzonych 27 maja 1990 r.

Pozostałość aktową wymienionych w tytule aktotwórców tworzą dwa zespoły archiwalne przejęte do zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim w 2003 r. Analiza materiału aktowego pozwala nam na stwierdzenie, że kancelaria (obsługę kancelaryjną rady narodowej prowadził Urząd Miasta i Gminy) posługiwała się systemem bezdziennikowym prowadzonym w różne rodzaje wykazów akt. Przy prowadzeniu spraw z zakresu Rady Narodowej Miasta i Gminy w Łosiach w latach 1973-1975 posługiwano się „Wzorcowym wykazem akt urzędu gminy” z 23 grudnia 1973 r., opracowanym przez Biuro ds. Terenowych Organów Administracji Państwowej Urzędu Rady Ministrów, w latach 1976-1978 „Jednolitym rzeczowym wykazem akt dla urzędów terenowych organów administracji państwowej” wprowadzonym zarządzeniem nr 36 ministra administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska z 12 grudnia 1975 r., wreszcie w latach 1979-1990 „Wzorcowym wykazem akt biur rad narodowych” opracowanym przez Biuro Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białej Podlaskiej i rozesłanym do stosowania przez jednostki podległe 9 listopada 1978 r. [36] Ślady stosowania tego ostatniego wykazu akt noszą również akta własne Urzędu Miasta i Gminy w Łosicach.

Forma zewnętrzna materiału aktowego to poszyty i akta luźne; forma wewnętrzna - rękopisy, maszynopisy i kserokopie.

W spuściźnie Rady Narodowej znajdziemy: regulamin działalności z roku 1984, protokoły z sesji rady narodowej z załącznikami z lat 1973-1989, uchwały z lat 1973-1988, dokumentację komitetów osiedlowych z lat 1973-1982, nadzór nad samorządami mieszkańcom z lat 1985-1989, posiedzenia prezydium rady narodowej z załącznikami z lat 1974-1989, postanowienia rady narodowej i jej komisji z lat 1973-1975, sprawy związane z reprezentowaniem rady narodowej z roku 1986, dokumentację spotkań radnych z wyborcami z lat 1981-1988, wnioski i postulaty radnych oraz ich realizacja z lat 1982-1983, protokoły z zebrań wiejskich z lat 1981-1989, roczne plany pracy komisji rady narodowej z roku 1989, komisje rady narodowej z lat 1974-1989 i akta Komitetu Kontroli Społecznej w Łosicach z lat 1978-1983.

Znacznie zdekompletowana jest z kolei spuścizna Urzędu Miasta i Gminy. Materiały archiwalne wchodzące w skład zespołu to zaledwie sprawozdania statystyczne z lat 1974-1990, budżety miasta i gminy z lat 1980-1989, decyzje Naczelnika Miasta i Gminy w sprawach wprowadzenia zmian w budżecie z lat 1976-1989 oraz bilanse z lat 1977-1990. Oznacza to brak dokumentacji z zakresu organizacji i zarządzania jednostki organizacyjnej, takich jak np. regulaminy organizacyjne i instrukcje kancelaryjne. Poza tym nie zachowały się w ogóle: plany pracy i sprawozdawczość, statystyka (sprawozdania statystyczne), skargi i wnioski, dokumentacja archiwum zakładowego, kontroli wewnętrznych i zewnętrznych, plany społeczno-gospodarcze, ewidencja gruntów, archiwalia dotyczące gospodarki komunalnej i mieszkaniowej oraz geodezji i kartografii (operaty techniczne, ewidencja nieruchomości i ich właścicieli). Znacznie zubaża to ten zespół archiwalny i znacząco pozbawia badaczy dziejów miasta i gminy Łosice cennych źródeł historycznych dotyczących ostatniego 15-lecia PRL.

Przystępując do opracowania akt w archiwum państwowym zderzono się przede wszystkim z problemem małej ilości materiałów archiwalnych zachowanych po aktotwórcy. Próba wyjaśnienia tego problemu nie przyniosła niestety rezultatu. Ostatecznie jednak fragmentaryczność zachowanego materiału archiwalnego nie powinno mieć wpływu na sposób jego opracowania. Oba zespoły zostały opracowane według zasad uproszczonego opracowania, które zostały określone w decyzji Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych nr 20 z 10 grudnia 2002 r. [37] Zespołowi Rada Narodowa Miasta i Gminy w Łosicach nadano układ w oparciu o „Wzorcowy wykaz akt biur rad narodowych” dla województwa bialskopodlaskiego, zaś aktom Urzędu Miasta i Gminy w Łosicach na podstawie Jednolitego rzeczowego wykazu akt dla urzędów terenowych organów administracji państwowej” z 12 grudnia 1975 r.

W trakcie opracowania zespołu łączono jednostki archiwalne, tytuły tych, które nie odpowiadały zawartości, zostały rozszerzone lub zmienione. Uzupełnienia zwyczajowo umieszczono w inwentarzu w nawiasach kwadratowych. Akta zostały spaginowane. Uporządkowana dokumentacja została zinwentaryzowana w bazie danych Zintegrowany System Informacji Archiwalnej (ZoSIA). Od stycznia 2016 r. jest dostępna w czytelni radzyńskiego Oddziału Archiwum Państwowego.

_________________________________

Przypisy:

[1] „Do czasu powołania stałej politycznej reprezentacji narodu”, Dz. U. Nr 5, poz. 22 – Ustawa z dnia 11 IX 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych.

[2] Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 VIII 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I-ej i II-ej instancji, Dz. U. Nr 2, poz. 8.

[3] T. Maciejewski, Historia administracji, Warszawa 2006, s. 297; zob. J. Starościak, Nowela do ustawy o radach narodowych z dn. 3 I [19]46, „Rada Narodowa”, Rok III (1946), Nr 2, s. 2-5 i tamże, Nr 3, s. 3-4.

[4] Dz. U. Nr 14, poz. 130 – Ustawa z dnia 20 III 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej.

[5] T. Maciejewski, dz. cyt., s. 298.

[6] Ustawa z dnia 25 IX 1954 r. o zmianie Konstytucji PRL, Dz. U. Nr 43, poz. 190; Ustawa z dnia 25 IX 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, tamże, Nr 43, poz. 191.

[7] Ustawa z dnia 25 I 1958 r. o radach narodowych (Dz. U. Nr 5, poz. 16) dokonała jedynie korekty podziału administracyjnego, zwiększono jednak przy tej okazji kompetencje rad narodowych poprzez przekazanie im wszystkich spraw niezastrzeżonych na rzecz innych organów i przywrócono urząd sołtysa. Ponadto przekształcono wydziały rad narodowych w samoistne organy administracyjne, a prezydiom oddano wobec nich funkcję koordynacyjną. Z kolei Ustawa z dnia 28 VI 1963 r. o radach narodowych (Dz. U. Nr 28, poz. 164) wzmocniła pozycję komisji rad narodowych w stosunku do ich wydziałów i zapewniła radnym ochronę prawną w zakresie sprawowanego przez nich mandatu.

[8] Ustawa z dnia 29 XI 1972 o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, Dz. U. Nr 49, poz. 312.

[9] Dz. U. Nr 49, poz. 312.

[10] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 XI 1972 r. w sprawie zasad i trybu wyboru, zakresu działania oraz obowiązków i praw sołtysa i podsołtysa, Dz. U. PRL Nr 49, poz. 319.

[11] Ustawa z dnia 29 XI 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, Dz. U. Nr 49, poz. 312, art. 65a-m; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie zadań i uprawnień koordynacyjnych gminnych rad narodowych i naczelników gmin, tamże, Nr 49, poz. 316

[12] Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim, (dalej: APL O/Radzyń), Rada Narodowa Miasta i Gminy w Łosicach (dalej: RNMiG Łosice), sygn. 3, s. 22

[13] Dz. U. 1975 r., nr 16, poz. 91.

[14] Dz. U. 1975, nr 17, poz. 92.

[15] Tamże.

[16] APL O/Radzyń, RNMiG Łosice, sygn. 3, s. 112.

[17] Dz. U. 1981 r., nr 32, poz. 181.

[18] Dz. U. 1990 r., nr 16, poz. 95, Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym.

[19] Zob.: T. Bocheński, S. Gebert, J. Służewski, Rady Narodowe i terenowe organy administracji państwowej, Warszawa 1977, s. 132 i n.; W. Ćwik, J. Reder, Lubelszczyzna – dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Lublin 1977, s. 185.

[20] APL O/Radzyń, RNMiG Łosice, sygn. 3-20.

[21] Tamże , sygn. 3, s. 136-138.

[22] Tamże, sygn. 12 s. 5.

[23] Gmina wiejska i jej samorząd, red. H. Brodowska, Warszawa 1989.

[24] Dz. U. 1983 r., nr 41, poz. 185; E. Wierzbicka, Zarys ustroju gminnych rad narodowych w latach 1973-1990 (województwo lubelskie), APL, msp., s. 4.

[25] Ustawa z dnia 29 XI 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, Dz. U. Nr 49, poz. 312, art. 65m-r; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 XI 1972 r. w sprawie zakresu działania naczelnika gminy, organizacji i zadań urzędu gminy oraz niektórych spraw pracowniczych, tamże, poz. 315, §§ 1-10.

[26] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 XI 1972 r. w sprawie zakresu działania naczelnika gminy, organizacji i zadań urzędu gminy oraz niektórych spraw pracowniczych, Dz. U. Nr 49, poz. 315.

[27] Tamże, § 17, pkt 1.

[28] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1979 r. w sprawie zasad organizacji urzędów terenowych organów administracji państwowej, Dz. U. Nr 14, poz. 92.

[29] Dz. U. Nr 25, poz. 124.

[30] Tamże.

[31] Ustawa z dnia 28 V 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, Dz. U. Nr 16, poz. 91.

[32] Dz. U. Nr 41, poz. 185.

[33] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 VIII 1978 r. w sprawie statusu naczelnika gminy, Dz. U. Nr 20, poz. 89, § 2 pkt 3.

[34] APL O/Radzyń, RNMiG w Łosiach, sygn. 3-20.

[35] Ustawa z dnia 8 III 1990 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 16, poz. 94; Ustawa z dnia 8 III 1990 r. o samorządzie terytorialnym, tamże, poz. 95; Ustawa z dnia 8 III 1990 r. o ordynacji wyborczej do rad gmin, tamże, poz. 96.

[36] APLO/R, Miejska Rada Narodowa w Radzyniu Podlaskim, sygn. 36, s. 11-13.

[37] Decyzja Nr 20 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia wskazówek metodycznych dotyczących uproszczonego opracowania zasobu archiwalnego przechowywanego w archiwach państwowych, http://www.archiwistyka.pl/artykuly/archiwum/decyzja_nr_20_naczelnego_dyrektora_archiwow_panstwowych_20 (dostęp: 3.01.2016 r.).

Polska wersja artykułu: Народный Совет и Управление Города

и Гмины в Лосицах в 1973-1990 гг. – история фондообразователя

и архивного фонда, "Historia i Świat", nr 5, 2016, s. 239-245.